Монгол зэн дугуй урлаг КУРАТОРЫН БИЧВЭР

 

Би харж байна цуврал бүтээл. 25/25 хэмжээтэй хоёр. Зотон, Акрилл

Кураторын бичвэр.

 1. Буддагийн дүр ба зэн урлагийн эхлэл

Зүүн талын зурагт Буддагийн нүүрийг маш энгийн, урсгалтай зураасаар дүрсэлжээ. Энд нарийн деталь бус, харин ухамсрын төлөөлөл онцлог болж байна. Нүд, хамар, уруулыг алтлаг өнгөөр гаргасан нь гэгээрэл, дотоод гэрлийн билэгдэл. Харин нүүрийг хүрээлэх хар зураас нь зэн урлагийн үндсэн ойлголт болох энсо буюу дугуйтай холбоотойгоор “хоосон чанар”-ын мэдрэмжийг төрүүлдэг. Энэ нь Буддагаас эхтэй зэн буддизмын философи — аливааг нарийн биш, энгийнээр илэрхийлэх, хэлбэр дүрсийг дотоод мөн чанартай холбох гэсэн санааг илэрхийлжээ.

2. Морь – Монгол сүнсний билэгдэл
Баруун талын зурагт морьны толгойгоор эхэлж, дугуй болон хаагдах хар зурлага байна. Энэ бол уламжлалт зэн дугуй (энсо)-г монгол ахуй, сэтгэлгээтэй уялдуулсан өвөрмөц шийдэл юм. Морь нь монголчуудын хувьд эрх чөлөө, хүч чадал, нүүдэлчин амьдралын салшгүй нэгэн билэгдэл. Морьны толгойг алтлаг өнгөөр тодруулснаар түүний ариун, гэрэлт оршихуйг онцолсон.

3. Хоёр бүтээлийн уялдаа
Энэ хоёр зураг бие биенээ нөхөж, нэгэн цогц санаа илэрхийлж байна:

• Зүүн талд — Будда, гэгээрэл, ухамсрын гүн ухаан.

• Баруун талд — Монгол сүнс, морьны эрх чөлөө, амьдралын эргэлт.

Ингэснээр зэн буддизмын гүн ухаан монголын соёл, сэтгэлгээтэй нэгдэн шинэ дүрслэлд шилжжээ. Морьтой энсо бол монголын зэн гэхэд ч хилсдэхгүй.

4. Урлагийн арга барил

• Хар ба алтлаг өнгөний эсрэгцэл: хоосон ба гэрлийн холбоог илэрхийлсэн.

• Шууд, урсгалтай зураас: зэн урлагийн “шууд илэрхийлэх” зарчмыг баримталсан.

• Хоосон орон зайг ашигласан нь: хэлбэрээс илүү санааг ойлгуулах зорилготой.

---

Дүгнэлт

Энэ бүтээл Буддагаас эхлэлтэй зэн буддизмын философийг Монголын сүнсийг илэрхийлэгч морьны бэлгэдэлтэй хослуулснаар төржээ. Нэг талдаа гэгээрэл, нөгөө талдаа эрх чөлөө; нэг талдаа дотоод гэрэл, нөгөө талдаа монгол ахуйн амин сүнс — ингэж хоёр ертөнц нэгдэж шинэ утга төрүүлсэн байна.

2025.09.13нд